Tip 2 Diyabet (Şeker) Nedir? Tedavi Edilir Mi?

Tip 2 diyabet, genellikle pankreasın yeterince insülin üretememesi ya da üretilen insülinin hücreler tarafından verimli kullanılamaması (insülin direnci) sonucu kan şekerinin normalin üzerine çıkmasıyla gelişir. Glikoz, hücrelerimizin temel enerji kaynağıdır; insülin ise glikozun hücrelere girişini sağlayan anahtar hormondur. İnsülinin görevini yapamaması halinde, glikoz kanda birikir ve yüksek kan şekeri seviyelerine yol açar.

Tip 2 Diyabet Nedir?

Tip 2 diyabet, vücudun insülin hormonunu etkili bir şekilde kullanamamasıyla (insülin direnci) ortaya çıkan kronik bir metabolik hastalıktır. Normalde pankreasımız insülin üretir. Bu hormon, şekerin (glikoz) hücrelerimize girerek enerjiye dönüşmesini sağlar. Tip 2 diyabette hücrelerin insüline yeterli yanıt vermemesi nedeniyle kan şekeri kanda birikir ve olması gereken seviyelerde tutulamaz. Çoğunlukla 40 yaş üzeri bireylerde görülmekle birlikte, günümüzde obezite ve hareketsiz yaşam tarzının artmasıyla birlikte daha genç yaşlarda da teşhis edilmektedir.

Tip 2 Diyabet Belirtileri Nelerdir?

Tip 2 diyabet, ne yazık ki genellikle sinsi bir seyir izler ve erken dönemlerde belirgin bir işaret vermeyebilir. Bu durum, teşhisin gecikmesine neden olabilir. Ancak ilerleyen süreçte veya vücudun kan şekerini daha fazla dengeleyememesiyle birlikte bazı yaygın semptomlar ortaya çıkar.

İşte Tip 2 diyabette sık görülen belirtiler:

• Aşırı Susama ve Sık İdrara Çıkma: Vücut, kanda biriken fazla şekeri atmak için böbrekleri daha fazla çalıştırır.
• Sürekli Yorgunluk Hissi: Vücut, hücreler için temel enerji kaynağı olan glikozu yeterince sağlayamadığında, kişi kendini sürekli yorgun ve halsiz hissedebilir.
• Bulanık Görme: Yüksek kan şekeri seviyeleri, göz merceğindeki sıvının değişmesine neden olarak bulanık görmeye yol açabilir.
• Yavaş İyileşen Yaralar: Yüksek kan şekeri, vücudun enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini zayıflatır ve yaraların iyileşme sürecini yavaşlatır.
• Açlık Hissinin Sıklaşması: Vücut, hücrelerin enerji ihtiyacını karşılayamadığında, sürekli bir yakıt arayışına girer. Bu da kişinin sık sık acıkmasına ve besin tüketme isteğinin artmasına neden olabilir.
• Ellerde ve Ayaklarda Uyuşma veya Karıncalanma: Uzun süre yüksek seyreden kan şekeri, sinir hasarına (nöropati) neden olabilir. Bu durum kendini ellerde veya ayaklarda uyuşma, karıncalanma ya da ağrı şeklinde gösterebilir.

Tip 2 Diyabetin Nedenleri Nelerdir?

Tip 2 diyabetin ortaya çıkışı genellikle karmaşık bir süreçtir ve hem genetik faktörler hem de yaşam tarzı seçimlerinin bir kombinasyonuyla ilişkilidir. Bu etkenler, vücudun insüline karşı direncini artırarak veya pankreasın yeterli insülin üretememesine yol açarak Tip 2 diyabet riskini önemli ölçüde yükseltir.

İşte Tip 2 diyabet gelişiminde rol oynayan başlıca nedenler:

• Aşırı Kilo (Özellikle Karın Bölgesi Yağlanması): Fazla kilolu veya obez olmak, özellikle karın bölgesinde biriken yağlar, insülin direncini tetikleyen en güçlü faktörlerdendir. Vücuttaki yağ dokusu arttıkça, hücrelerin insüline yanıtı azalır.
• Fiziksel Hareketsizlik: Düzenli egzersiz yapmamak, hücrelerin insüline olan duyarlılığını azaltır. Oysa fiziksel aktivite, kasların glikozu daha verimli kullanmasını sağlayarak insülin direncini düşürmeye yardımcı olur.
• Genetik Yatkınlık: Ailede Tip 2 diyabet öyküsü bulunması, bu hastalığa yakalanma riskini artırır.
• Sağlıksız Beslenme Alışkanlıkları: Aşırı işlenmiş gıdalar, şekerli içecekler ile doymuş ve trans yağlardan zengin bir diyet, vücudun insülin direncini artırabilir ve kilo alımına zemin hazırlayabilir.
• İleri Yaş: Yaş ilerledikçe Tip 2 diyabet geliştirme riski artar.
• Polikistik Over Sendromu (PCOS - Kadınlarda): PCOS, kadınlarda hormonal dengesizliğe neden olan bir durumdur ve sıklıkla insülin direnci ile ilişkilidir.
• Yüksek Tansiyon ve Yüksek Kolesterol: Bu durumlar tek başına bir neden olmasa da, insülin direnci ve metabolik sendromla yakından ilişkilidir ve Tip 2 diyabet riskini artıran faktörler arasında yer alır.

Tip 2 Diyabetin Aşamaları Neler?

İşte Tip 2 diyabetin başlıca aşamaları:

İnsülin Direnci Başlangıcı

Hastalık genellikle insülin direnciyle başlar. Bu evrede, vücudunuzdaki hücreler (kas, yağ ve karaciğer), pankreasın ürettiği insüline yeterince yanıt vermemeye başlar. Yani, insülin glikozun hücrelere girmesi için çalışsa da, hücreler onu gerektiği gibi kullanmaz. Genetik yatkınlık, aşırı kilo ve hareketsizlik bu direncin gelişimini tetikleyebilir.

Pankreasın Telafi Çabası

Hücrelerin insüline direnç göstermesi üzerine, pankreasınız kan şekerini düzenlemek için daha fazla insülin salgılar. Bu telafi döneminde kan şekeriniz normal sınırlarda kalmayı başarabilir; ancak bu durum, vücudunuzdaki insülin seviyelerinin normalin çok üzerinde seyretmesiyle mümkün olur.

Kan Şekerinin Yükselmeye Başlaması

Zamanla, pankreasın insülin üreten beta hücreleri, artan insülin ihtiyacını karşılamakta zorlanmaya başlar. Pankreas yorulur ve yeterli insülin üretemezken, hücrelerdeki insülin direnci de devam eder. Bu iki durumun birleşimi, kan şekeri seviyelerinin artışa geçmesine neden olur. Özellikle yemeklerden sonra veya açlık durumunda kan şekeriniz hedef aralığın üzerine çıkar.

Diyabet Teşhisi

Teşhis evresinde, diyabete özgü işaretler (aşırı susama, sık idrara çıkma, bitkinlik gibi) daha net hale gelebilir ya da hala hafif seyredebilir. Tanı genellikle açlık kan şekeri, oral glikoz tolerans testi veya HbA1c (üç aylık kan şekeri ortalaması) gibi testlerle konur.

Kimler Tip 2 Diyabet Riski Altında?

• Ailesinde diyabet öyküsü olanlar
• Obez bireyler
• 45 yaş üstü yetişkinler
• Sedanter (hareketsiz) yaşam sürenler
• Yüksek tansiyon ya da kolesterol problemi yaşayanlar
• Gebelik şekeri öyküsü olan kadınlar

Tip 2 Diyabetin Yan Etkileri Var mı?

Evet, Tip 2 diyabet, eğer tedavi edilmez veya gerektiği gibi kontrol altında tutulmazsa, vücudun pek çok sisteminde ciddi ve yaşamı tehdit edici sağlık sorunlarına (komplikasyonlara) neden olabilir. Yüksek kan şekeri seviyelerinin uzun süreli devam etmesi, damarlara ve sinirlere zarar vererek çeşitli sağlık sorunlarına neden olur.

İşte Tip 2 diyabetin potansiyel yan etkileri:

Kalp ve Damar Hastalıkları

Diyabet, kalp krizi, inme, yüksek tansiyon ve damar sertliği gibi kardiyovasküler rahatsızlıkların oluşma ihtimalini belirgin şekilde artırır.

Böbrek Yetmezliği (Diyabetik Nefropati)

Yüksek kan şekeri seviyeleri, zamanla böbreklerdeki kılcal damarlara zarar verebilir. Bu durum, böbreklerin kanı düzgün bir şekilde filtreleyememesine ve atık ürünlerin vücutta birikmesine yol açar.

Gözde Görme Kaybı (Diyabetik Retinopati)

Diyabet, gözün arkasındaki ışığa duyarlı doku olan retinadaki küçük kan damarlarını etkileyebilir. Bu damarlar hasar gördüğünde kanama veya sıvı sızıntısı meydana gelebilir, bu da görme bozukluğuna ve tedavi edilmezse kalıcı körlüğe yol açabilir.

Ayak Yaraları ve Amputasyon Riski

Diyabet, sinir hasarına (nöropati) ve damar tıkanıklığına neden olarak ayaklarda hissizliğe ve dolaşım sorunlarına yol açar. Küçük bir kesik, kabarcık veya yara fark edilmeyebilir ve enfeksiyon kaparak hızla ilerleyebilir. Yetersiz kan akışı ve enfeksiyonlar nedeniyle bu yaralar iyileşmez ve ağır vakalarda ayak parmağı, ayak veya bacağın kesilmesi (amputasyon) gerekebilir.

Sinir Hasarı (Diyabetik Nöropati)

Yüksek kan şekeri, vücuttaki sinirlere zarar verebilir. En yaygın olarak ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, ağrı veya yanma hissi şeklinde ortaya çıkan periferik nöropati görülür. Sindirim, idrar kesesi ve kalp fonksiyonlarını etkileyen otonom nöropati gibi daha ciddi sinir hasarları da gelişebilir.

Bu komplikasyonları önlemek veya geciktirmek için kan şekeri seviyelerini hedef aralıkta tutmak, düzenli doktor kontrollerini yapmak ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek hayati önem taşır.

Tip 2 Diyabet Önlenebilir Mi?

Evet, iyi haber şu ki, Tip 2 diyabetin gelişme riski önemli ölçüde azaltılabilir, hatta çoğu zaman önlenebilir. Aşağıdaki adımları uygulayarak diyabet riskinizi düşürebilir ve genel sağlığınızı iyileştirebilirsiniz:

• Düzenli Fiziksel Aktivite: Haftada en az 150 dakika (örneğin, haftanın 5 günü 30 dakika) orta yoğunlukta egzersiz yapmak, insülin duyarlılığını artırır ve kan şekerini dengelemeye yardımcı olur.
• Dengeli ve Lifli Beslenme: İşlenmiş gıdalardan, şekerli içeceklerden ve sağlıksız yağlardan uzak durarak, tam tahıllar, bol sebze, meyve, kaliteli protein ve sağlıklı yağlara dayalı bir beslenme düzeni benimsemek kritik öneme sahiptir. Lifli gıdalar kan şekerini daha yavaş yükseltir ve tokluk hissini artırır.
• İdeal Kiloyu Koruma: Sağlıklı bir kiloya ulaşmak ve bu kiloyu sürdürmek, Tip 2 diyabeti önlemede en etkili stratejilerdendir. Küçük ama düzenli kilo kayıpları bile önemli faydalar sağlayabilir.
• Stresin Azaltılması: Kronik stres, kan şekeri seviyelerini yükseltebilen hormonların salgılanmasına neden olabilir. Yoga, meditasyon, hobi edinme veya doğada vakit geçirme gibi stres yönetimi tekniklerini hayatınıza dahil etmek faydalıdır.
• Düzenli Sağlık Kontrolleri: Özellikle risk faktörleriniz (aile geçmişi, fazla kilo gibi) bulunuyorsa, düzenli doktor kontrolleri sayesinde olası sağlık problemlerini erken aşamada tespit edebilirsiniz.

Diyabet riskinizi azaltmak için atacağınız her adım, daha sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürmenize katkı sağlayacaktır.

Tip 1 ve Tip 2 Diyabet Arasındaki Fark Nedir?

Diyabet, kan şekerinin yüksekliği ile karakterize bir hastalık olsa da, Tip 1 diyabet ve Tip 2 diyabet arasında önemli farklar bulunur. Bu iki tip, hastalığın ortaya çıkış şekli, nedenleri ve tedavi yaklaşımları açısından birbirinden ayrılır.

Tip 1 diyabet, genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başlar ve otoimmün bir hastalık olarak kabul edilir. Bu durumda, vücudun bağışıklık sistemi kendi pankreasındaki insülin üreten beta hücrelerine saldırır ve onları yok eder. Bunun sonucunda, pankreasın üretebildiği insülin kişiye yetmez. Bu yüzden, Tip 1 diyabetli kişilerin hayatlarına devam edebilmeleri için dışarıdan insülin takviyesi almaları şarttır.

Öte yandan, Tip 2 diyabet genellikle erişkinlik döneminde ortaya çıkar, ancak günümüzde genç yaşlarda da görülme sıklığı artmaktadır. Bu tip diyabette temel sorun, vücudun insülini etkili bir şekilde kullanamamasıdır (insülin direnci) veya pankreasın yeterli insülin üretememesidir (zamanla insülin üretimi azalabilir). Yani, pankreas insülin üretmeye devam etse de, hücreler bu hormona beklenen tepkiyi vermez. Tip 2 diyabetin ilk aşama tedavisinde sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri (beslenme düzeni ve fiziksel aktivite) büyük önem taşır. Hastalığın seyrine göre oral ilaçlar ve ilerleyen durumlarda insülin tedavisi de uygulanabilir.

Tip 2 Diyabet Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhis için başlıca kan testleri uygulanır:

• Açlık kan şekeri
• Oral glukoz tolerans testi (OGTT)
• HbA1c testi (3 aylık şeker ortalaması)

HbA1c değerinin %6.5 ve üzerinde olması tip 2 diyabet tanısı koymak için yeterlidir.

Tip 2 Diyabet Nasıl Kontrol Altına Alınır?

• Glisemik indeksi düşük besinler tercih edilmelidir
• Düzenli egzersiz yapılmalıdır
• Doktorun önerdiği ilaçlar aksatılmamalıdır
• Kan şekeri evde takip edilmelidir
• Stres yönetimi önemlidir

Bu faktörler birlikte uygulandığında kan şekeri kontrol altına alınabilir.

Tip 2 Diyabet Evde Tedavisi

Evde tedavi diyabetin günlük yönetimini kapsar. Şunlara dikkat edilmelidir:

• Her gün aynı saatlerde yemek yemek
• Günlük adım sayısını takip etmek
• Evde kan şekeri ölçüm cihazı ile ölçüm yapmak
• Lifli ve doğal gıdalara öncelik vermek
• Uyku düzenine özen göstermek

Tip 2 Diyabet Tedavisinde İlaç Kullanımı

İlaç tedavisi kişiye göre değişir. Başlangıçta oral antidiyabetikler (haplar) tercih edilir. Metformin en yaygın kullanılan ilaçtır. Eğer yeterli olmazsa, insülin tedavisine geçilir. İlaçlar mutlaka doktor kontrolünde başlanmalı ve düzenli takip edilmelidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Tip 2 Diyabet Kalıcı Mı?

Diyabet kronik bir hastalıktır ancak remisyona girebilir. Yani belirtiler uzun süre ortadan kalkabilir.

İnsülin Her Hastaya Gerekli Mi?

Hayır. Birçok hastada ilaç ve yaşam değişikliği yeterlidir. İnsülin yalnızca gerektiğinde başlanır.

Tip 2 Diyabet Tekrarlar Mı?

Evet. Kontrol altına alınsa bile yaşam tarzı ihmal edilirse tekrar edebilir.

Hangi Testlerle Takip Edilir?

HbA1c, açlık-tokluk kan şekeri, böbrek fonksiyon testleri ve göz kontrolleri düzenli olarak yapılmalıdır.

Diğer Blog Yazılarımız